GRACE MINISTRY MYANMAR

John 13:34 “A new command I give you: Love one another. As I have loved you, so you must love one another."

Saturday, October 17, 2020

LEITUNG TANGTHU AH PUULNATNA( BUBONIC PLAGUE-BLACK DEATH) LAKAH ANASIA PEN

 By. Cope Langh Khan Kam

Hih Black Death pen leitung tangthu ah asia huai pen dingin kiciam teh hi. Black Death cih min pen Great Plague, the Black Plague, or the Plague ci-in min vawh in zong kilo hi. (AD-1342-1353) kum sawm leh kum khat huam sungin Europe gam mun tampi leh Mediterranean tuipi gam te ah puulnatna nasia takin kizel in Europe gam mi seh li suah seh khat (75-200 millions) bangin sihna thuak lawh uh hi.

Hih natna apian hun leh apian zia hang (a cycle ) pen Black Death ci-in min vawh uh hi. Hih puulnatna lungno te pen zusa vom (Black Rats ) te tung pan in kingah hi ci uh hi.

Hih natna pian zia pen akilawh baih natna ahih dungzui in natna ngah mi khat pen zatui, zaha hoih tak tawh akibawl kei leh cinate 60% bang pen ni nga sung in sih lawh uh hi. Hih hun lai pan kipan Kum zalom 18 hun ciang dong hih natna bei lo hi. Europe gam ading anung pen hihna natna pianna Marseille, France (1722) ahihi.

Tu hun ciangin leitung khantohnatawh kizui in hihnatna abei siang ahih loh hangin hih natna tawh asi kitam nawnlo cih ding ahihi.


BLACK DEATH KIPATZIA

Black Death min apian zia pen scientist te leh tangthu kan te na ngawn in athu akician in telkheh zo nailo suak hi. Hih puulnatnapianzia pen mitphial lah bang phial mawkin manlang takin kizel ziau natna hi a, Sen gam pan kipan hi ci-in Europe gammi te in ummawh uh hi.

Natna pian zia asulzuih uh ciangin ahi thei pen ding upmawh sansaat/ngaihsutna ah ni suahna lam laizang gam lam pan in Russia khang lam Black Sea (Tuipi vom) kipan tui lam kizopna pan Europe gam dong hong zel hiding hi ci-in ciamteh uh hi.

AD 1346 hun Russia gam khang lam ateng mite' tung pan kipan in Black sea gam ke (Tuipi vom)pan in khualzin sum bawl ten hih natna hong pua in Egypt gam Alexandra khuapi ah AD 1348 in hih natna hong zelin, 1348 ciangin Damascus khuapi leh Eygpt gam dong ciang hong kizel ziau mawk hi.

Tua pan kizom in Venetian, Genoese, Pisa, Florence, Rome, Venice, Germany gam khanglam, Australia, Spain gam barcelona၊ Marseille, France akipan kizel in, 1349 ciangin England gam khuapi tampi te na ngawn-ah hong kizel to in, Europe ni suahna lam dong ciang ah hih natna hun tomno sungin hong kizel hi.


PUULNATNA(BUBONIC PLAGUE) LEH KHANGLUI MITE MUHNA

Hih natna pen siampu/dawi thoihte, leh biakna lam mipilte' muhna cih bangin muhdan, sandan hong om pah hi. Pawl khat te in hih puulnatna athuak te pen Pasian tawsatna thuak uh hi ci-in, pawl khat in pumpi tungah natna lungno dal hat lohna hang hi, cihna bangin amau muhdan, sandan ciat tawh kikem, kikhoi uh hi.

Manchukuo a om zato lam Syavuan ten ahih leh mihing pumpi tungah akisam cidamna vitamin kicin lohna hang hi a, hih natna hangin sihna ii thuak loh nadingin vitamin a om an le tui te nek le dawn ding, lungsim linglawng loin om ding cihte amau muhnate zuih ding seppah pulak uh hi.


KIBAWL KIKEP ZIA

Kum zalom 14-15 bei kuan ciangin abeisa zah in misi hong tam nawn loin hih natna pen Khua lum hun leh khuadam hun te ah adiakin piang a, adiakdiak in mihon tenna mizawng te tenna/omna mun te ah hong piang hi cihte hong mukhia uh hi.

Hih natna nei te tuam kep, tuam khoi cih bang leh Syavuan, Syama kawm in kibawl cihte hong hah bawlna hangun natna abei siang ahih loh hangin natna apian ma-in kidal kholhna cih te hong lim sepna hangun natna tampi hong kiam suak hi.

Kum zalom 16 hun ciangin Europe gam te ah natna kilawhbeh loh nadingin tuam om kisawh khalo (Quarantines) cihte naseppi in hong nei uh a, Hih nasepna lian te hangin hih natna lian neite bek kibawlna zatote kipan hong nei zo uh hi. Kum zalom 17 ciangin natna pianna mun/khua ah azin kha te cidamna en/sit loin midang tawh kithuah kikhawl saklo cih te hangin Europe gam ah hih natna damdam in ahong bei ahihi.


THU-KHUPNA

Hih Black Death hangin Europe gam mipi seh thum suah seh khat bangin sihna thuak uh hi. Europe mi alang kiim phial bang bei mawk cihte ngaihsun leng giipngek na mahmah hi. Mihing 12,000 tenna Berlin khuapi ah mihing 7,000 bangin anuntakna uh bei lawh hi

Mihing 90,000 tenna Italy gam Florence khuapi ah mihing 40,000 bangin sihna thuak lawh mawk hi. Mihing 180,000 tenna Peris khuapi ah mihing 50,000 bangin sihna thuak lawh hi. Hih puulnatna in mizawng,mihau, mipil, mihai deidan hetlo ahihna te tulaitak ii thuak ahi Corona virus in hong phawk sak kik zel!

Hih puulnatna hangin Europe gam nakpi takin hamsatna athuak uh hangin Pope leh biakna makaite hanciamna, hanthawtna tawh Europe gam asawt hetloin hong dingtang bek hilo tu in eite' etteh gam leh ii tennop, ii pai nop mahmah na gamte hong suak hi.

Hih mun ah bang hong musak hiam cih leh natna adam nading kibawl sangin natna apian ma-in kidal kholhna athupitna hong musak hi (Quarantines).

Hih puulnatna damna zatui amukhia pa pen Germany gammi Robert Koch ahihi. 1905 kum in Nobel prize ngah a, hun thak natna lungno kidalna (bacteriology) pilna ii pa hong suak hi.

Share:

0 comments:

Post a Comment

Note: Only a member of this blog may post a comment.

COPE LANGH KHAN KAM

Featured Post

URBAN YOUTH LEADERSHIP

By: Cope Langh Khan Kam Youth Urban Leadership One of the possible issues that cause Youth Leadership Instability in the Church m...

Wikipedia

Search results

´